Yönetmeliğin çıkış amacı olarak; tehlikeli maddeler bulunduran kuruluşlarda büyük endüstriyel kazaların önlenmesi ve muhtemel kazaların insanlara ve çevreye olan zararlarının en aza indirilmesi amacıyla, yüksek seviyede, etkili ve sürekli korumayı sağlamak için alınması gerekli önlemler ile ilgili usul ve esasları belirlemek verilmiştir.
Büyük Endüstriyel Kaza Frekansının Sınır Değeri:
Büyük endüstriyel kaza frekansı; büyük kaza senaryo dokümanında senaryo edilen her bir büyük endüstriyel kazanın meydana gelme frekans seviyesini ifade etmektedir. Eski yönetmelikte “Mümkün Olan En Yüksek Önlem Seviyesi” olarak tanımlanan ve “Kantitatif Risk Değerlendirmesi” sonucuna göre senaryo edilen büyük kaza riskinin indirilmesi gereken frekans seviyesi olarak tabir edilen önlem seviyesinin hem adı hem de anlamı değiştirilmiştir. Artık “Mümkün Olan En Yüksek Önlem Seviyesi” yerine “Büyük Endüstriyel Kaza Frekansının Sınır Değeri” hesaplanılacaktır. Madde 1/7/2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Önlemlerin seçilmesinde iki tabir kullanılmaktadır. Bunlar; "Makul düzeyde uygulanabilir" önlem seviyesi olarak tabir edilen olan "ALARP" veya "Makul olarak elde edilebilecek kadar düşük " anlamına gelen" “ALARA”’dır. ALARP ( As Low As Reasonably Practicable"), güvenlik açısından kritik ve emniyetle ilgili sistemlerin düzenlenmesi ve yönetiminde sıklıkla kullanılan bir terimdir. ALARP ( As Low As Reasonably Achievable) prensibi ise artık riskin makul derecede uygulanabilir olduğu ölçüde azaltılması gerekliliğidir.
Yeni yönetmelikte yapılan bu değişikliğin yapılmasındaki en önemli neden ise; özellikle yurtdışında SEVESO III direktifinin uygulanmasında hesaplanan ALARP kavramının direktifin uyumlaştırılmış olan bizim yönetmeliğimizde kavram olarak üst üste örtüşmüyor olmasıdır. Yanlış anlamaların önüne geçmek adına yeni yönetmelikte tam olarak neyin hesaplanmasının istenildiği tarif edilmiştir.
Yönetmeliğin 9. maddesine göre; işletmeci, büyük kazaya sebep olabilecek tehlikeli ekipmanlar için senaryo edilen her bir büyük endüstriyel kazanın meydana gelme frekans değerini 1x10-4/yıl veya bundan daha küçük bir değere indirir demektedir.
Büyük Kaza Senaryo Dokümanı:
Büyük kaza senaryo dokümanı; kuruluşta büyük endüstriyel kaza tehlikelerinin belirlenmesi ve bu tehlikelerden kaynaklanacak risklerin değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan dokümanı ifade etmektedir.
Eski yönetmelikte bulunan “Kantitatif Risk Değerlendirme” kavramı yerine “Büyük Kaza Senaryosu” kavramının getirildiği görülmektedir. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, büyük kaza senaryo dokümanına ilişkin usul ve esasların yer aldığı tebliğ 30.06.2020 tarih ve 31171 sayı ile yayınlanmıştır.
Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik kapsamındaki alt seviyeli ve üst seviyeli kuruluşların işletmecisi tarafından büyük endüstriyel kaza tehlikelerinin belirlenmesi ve bu tehlikelerden kaynaklanacak risklerin değerlendirilmesi amacıyla büyük kaza senaryo dokümanı hazırlanacak veya hazırlatılacaktır. Madde 1/7/2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Yönetmeliğin 6. Maddesi ile Geçici 1. Maddesi gereğince;
Büyük Kaza Senaryo Dokümanı ve Kantitatif Risk Değerlendirme:
Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik Geçici 3. Madde gereğince; 30/12/2013 tarihli ve 28867 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmeliğin 8 inci maddesi gereğince alt ve üst seviyeli kuruluşlarca hazırlanması zorunlu olan kantitatif risk değerlendirmesi, bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinde belirtilen büyük kaza senaryo dokümanı hazırlanması için belirlenen süreye kadar geçerlidir denilmekte idi.
Ancak artık Büyük Kaza Senaryo Dokümanına ilişkin usul ve esasların yer aldığı tebliğ 30.06.2020 tarih ve 31171 sayı ile yayınlanmıştır ve Kantitatif Risk Değerlendirme de bu tebliğe göre revize edilmeli veya yeniden yapılmalıdır.
Eski yönetmeliğin 8. Maddesi gereğince kantitatif risk değerlendirmesi aşağıdaki adımları içerecek şekilde yapılması gerekmekteydi.
Yani kantitatif risk analizleri ise, Büyük kaza senaryo dokümanı içerisinde tehlikeli maddelerin belirlenmesi ve sınıflandırılması işleminden sonra, ulusal veya uluslararası standartlar ile genel kabul görmüş bilimsel literatürde yer alan yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak, büyük kaza senaryo dokümanı ile ilgili tebliğde belirtilen kriterlere uygun olarak ve aşağıdaki adımlar izlenerek hazırlanılacaktır:
Yeni tebliğin EK-2 BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANINA İLİŞKİN ASGARİ GEREKLER bölümünde büyük kaza senaryoları ile ilgili detay bilgi verilmiştir. Buna göre;
Tehlikeli maddelerin belirlenmesi ve sınıflandırılması:
Tehlikeli ekipmanların belirlenmesi:
Dahili tehlikelerin tanımlanması:
Harici tehlikelerin tanımlanması:
Büyük kaza senaryolarının oluşturulması, analizi ve değerlendirilmesi:
Senaryoların oluşturulması :
Her bir tehlikeli ekipman üzerinde büyük kaza senaryoları oluşturulur. Oluşturulan senaryoların tanımı ve tarifi yapılır. Büyük kaza senaryosu tespit edilen tehlikelere göre belirlenen kök nedenlerden başlanarak olası yayılım, yangın veya patlama olaylarının tamamını içerecek şekilde oluşturulur. Tek kök neden ve sonuç çifti kullanılarak oluşturulacak senaryolarda olası yayılım, yangın ve patlama olaylarından her biri dikkate alınır.
Frekansın hesaplanması :
Seçilen büyük kaza senaryolarının meydana gelme frekanslarının hesaplanmasında, etiğim, bilginin mevcut ve anlaşılır olması, sertifikasyon, prosedürler, planlar, talimatlar, periyodik test ve kontroller, bakım, iletişim, işaretler gibi güvenlik tedbirleri doğrudan kullanılamaz.
Senaryoların meydana gelme frekansının hesaplanmasında bağımsızlık prensibi, ortak nedenli hataların etkisi ve etkinlik prensibi de dikkate alınır.
Sınır değerin karşılaştırılması:
Tedbirlerin kararlaştırılması ve uygulanması: